Trị liệu hành vi là gì?

Trị liệu hành vi là một thuật ngữ để ám chỉ việc sử dụng các kỹ thuật để điều chỉnh hành vi của một người. Liệu pháp này được thực hiện dựa trên các phản xạ có điều kiện và dùng hệ thống thưởng phạt để giải quyết vấn đề của bệnh nhân.

Trị liệu hành vi đôi khi được kết hợp với liệu pháp tâm lý nhận thức. Ngoài trẻ tự kỷ, trị liệu hành vi còn được khuyến nghị áp dụng cho nhiều trường hợp khác, bao gồm: Rối loạn lưỡng cực, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, ADHD…

Các phương pháp trị liệu hành vi cho trẻ tự kỷ

Trẻ tự kỷ thường không biết cách biểu hiện ý muốn của mình nên thường gây ra những hành vi không phù hợp. Ví dụ: Thay vì lắc đầu không muốn thì trẻ ném đồ chơi, nói “không” khi có người khác sờ chạm vào mình thì bé cấu, cắn người đó… Lúc này, trị liệu hành vi sẽ giải quyết những vấn đề này cho trẻ.

Có rất nhiều phương pháp để trị liệu hành vi cho trẻ tự kỷ, bao gồm:


Phương pháp thư giãn

Trẻ tự kỷ thường dễ bị kích động bởi những điều bình thường như tiếp xúc cơ thể, nhạy cảm với âm thanh và ánh sáng. Chúng cũng có thể bị áp lực và thất vọng bởi những việc bất ngờ, chẳng hạn như thay đổi thói quen thường ngày. Trẻ tự kỷ cũng rất dễ bị kích động, vì vậy điều quan trọng là người trị liệu nên biết cách để xoa dịu bằng cách tạo một không gian thoải mái, an toàn cho trẻ…

Giải mẫn cảm có hệ thống

Đây là phương thức dựa trên những nguyên tắc của điều kiện hóa cổ điển. Phương pháp này thường được sử dụng để điều trị những hội chứng rối loạn ám ảnh. Một chuyên gia tâm lý sẽ sử dụng các kỹ thuật để giúp bệnh nhân thay đổi phản ứng sợ hãi, nỗi ám ảnh bằng cách thư giãn tinh thần. 

Kỹ thuật củng cố

Biện pháp này gồm củng cố tích cực và tiêu cực. Củng cố tích cực sử dụng những kích thích có tính tích cực như phần thưởng và có điều kiện hoá để cá nhân thực hiện hành vi mong muốn. Củng cố tiêu cực là chấm dứt một kích thích tiêu cực gây khó chịu nhưng đem lại một số hành vi mong muốn.

Trò chơi trị liệu

Khi quan sát trẻ tự kỷ chơi đồ chơi, các nhà trị liệu sẽ đánh giá, phân tích để đưa ra những phương pháp can thiệp thích hợp nhất. Ưu điểm của liệu pháp này là khắc phục được những khó khăn về xã hội hoặc tâm lý tạo ra các rào cản đối với sự phát triển cá nhân và tâm lý của trẻ. Đồng thời, nó còn kích thích giao tiếp bằng lời nói và phi ngôn ngữ thông qua các trò chơi hoặc tình huống.

Huấn luyện nâng cao khả năng tự tin, quyết đoán

Là kỹ thuật liên quan đến việc hướng dẫn mọi người bộc lộ cảm xúc cả tích cực và tiêu cực một cách cởi mở. Nhà trị liệu có thể sử dụng các công cụ để giúp trẻ giải tỏa những căng thẳng lo lắng, bực tức, làm giảm bớt hành vi không mong muốn.

Liệu pháp ác cảm

Liệu pháp ác cảm (aversion therapy) là loại trị liệu hành vi liên quan đến việc giải quyết một hành vi không mong muốn, lặp đi lặp lại, tạo ra sự khó chịu cho bản thân và mọi người xung quanh.